Με τη σημερινή ψήφο εμπιστοσύνης στον Γ. Παπανδρέου ολοκληρώνεται μια σειρά ανεξήγητων εκ πρώτης όψεως πολιτικών επιλογών μετά τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου μεταξύ Ευρωπαϊκών ηγετών και τραπεζών. Πολλή συζήτηση έγινε για το δημοψήφισμα που τελικά φαίνεται πως δε θα λάβει χώρα, όμως η αλήθεια είναι πως μια είδηση για τα CDS (Credit Default Swaps) που πέρασε στα ψιλά είναι αυτή που τελικά πυροδότησε όλες αυτές τις πολιτικές εξελίξεις. Σύμφωνα με το ISDA (International Swaps and Derivatives Association) το 50% κούρεμα των Ελληνικών ομολόγων (περίπου το 60% του συνολικού χρέους της Ελλάδας) δεν αποτελεί μορφή χρεωκοπίας για τη χώρα εξαιτίας της «εθελοντικής» φύσης του κουρέματος. Κατ’ επέκταση, εφόσον δεν αποτελεί πιστωτικό γεγονός (credit event) τα CDS δεν πληρώνονται. Έτσι όσοι πόνταραν μέχρι τώρα στη χρεωκοπία της Ελλάδας παραμένουν με τα ασφάλιστρα στα χέρια τους και πρέπει να παραμείνουν στον έλεγχο της χώρας για να επιτευχθεί ο στόχος τους.
Επειδή πρόκειται για ένα blog για στοίχημα, είναι κατανοητό πως οι περισσότεροι αναγνώστες δε θα έχουν πλήρως αντιληφθεί τη σημασία των CDS, των spreads και της χρεωκοπίας της Ελλάδας και πως αυτά τα γραφήματα επηρεάζουν τη ζωή μας. Διότι στην Ελληνική τηλεόραση οι παραπάνω όροι αποτελούν μόνο μέρη πομπωδών ειδήσεων με εντυπωσιακά γραφήματα, χωρίς όμως την επεξήγηση του ρόλου τους στην Ελληνική οικονομία. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και με απλά λόγια να περιγράψουμε την υπάρχουσα οικονομική και πολιτική κατάσταση της Ελλάδας και πώς φτάσαμε να βλέπουμε έναν πρωθυπουργό να μην παραιτείται όταν όλοι ζητάν την παραίτησή του.
Ξεκινώντας από τα ομολόγα, τα οικονομικά αυτά προϊόντα είναι στην ουσία η μετακύληση του χρέους μιας χώρας σε τράπεζες, ιδιώτες ή άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η αγορά ομολόγων ισοδυναμεί με αγορά μέρους του χρέους της χώρας με αντάλλαγμα ένα σεβαστό ετήσιο επιτόκιο (περίπου 5%). Οι τόκοι αυτοί πληρώνονται κανονικά κάθε χρόνο όσο η χώρα δεν χρεωκοπεί. Στο τέλος της διάρκειας του ομολόγου, ο αγοραστής πιστώνεται το ποσό αγοράς, έχοντας κερδίσει τους τόκους. Στην περίπτωση της Ελλάδας η οικονομική πορεία της χώρας δεν εξελίχθηκε με τον καλύτερο τρόπο όπως βλέπουμε τα τελευταία 2 χρόνια κι έτσι τα ομόλογα άρχισαν να κινδυνεύουν. Σε περίπτωση χρεωκοπίας τα ομόλογα χάνουν όλη την αξία τους, όμως υπάρχει η λύση του hedging. Η λύση αυτή που υφίσταται σε πολλά χρηματοοικονομικά προϊόντα, έχει να κάνει με την τοποθέτηση σε άλλα προϊόντα αντίθετης φοράς της αρχικής επένδυσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο επενδυτής προστατεύεται ποντάροντας αντίθετα, εξισορροπώντας την ζημία της αρχικής του επένδυσης. Τέτοιο προϊόν στην περίπτωση των ομολόγων είναι τα CDS.
Έστω ότι έχω αγοράσει €100,000 σε κρατικό 5ετές ομόλογο το 2010. Με τον κίνδυνο της χρεωκοπίας να αυξάνεται μήνα με το μήνα τα τελευταία χρόνια, αγοράζω CDS κι έτσι ό,τι χάνω από το ομόλογο (που κινδυνεύει να χάσει την αξία του = κούρεμα) το κερδίζω με την άνοδο των CDS. Το CDS αποτελεί ένα ασφάλιστρο της επένδυσης στο ομόλογο. Είναι το ίδιο ασφάλιστρο που πούλησε η ασφαλιστική εταιρία AIG πριν 3 χρόνια στις Αμερικάνικες τράπεζες που είχαν εκδώσει πολλά στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου. Τότε όπως όλοι ξέρουμε τα δάνεια δεν πληρώθηκαν, πολλοί έχασαν τα σπίτια τους, οι τράπεζες δεν μπορούσαν να τα πουλήσουν, η Lehman Brothers χρεωκόπησε και η AIG διασώθηκε μέσω των Αμερικανών πολιτών, όταν η κυβέρνηση στήριξε την AIG για να μη χρεωκοπήσουν ή κρατικοποιηθούν οι τράπεζες. Τώρα κάποιοι έχουν αγοράσει αυτά τα ασφάλιστρα των CDS, χωρίς όμως να έχουν στα χέρια τους ομόλογα, ενώ είναι κι αδιευκρίνιστο πόσο ποσοστό των ομολόγων έχει ασφαλιστεί μέσω CDS.
Από την άλλη οι Ελληνικές τράπεζες κατέχουν 80δις από τα 380δις του Ελληνικού χρέους σε κρατικά ομόλογα. Κάποια από αυτά είναι φυσικό να τα έχουν ασφαλίσει μέσω των CDS. Όμως όσοι ιδιώτες αγόρασαν ομόλογα μέσω τραπεζών, τα χρήματά τους εγγυώνται από τις ίδιες τις τράπεζες. Έτσι σε περίπτωση κουρέματος, όλη τη ζημία θα την επωμισθεί η τράπεζα, αφού στο τέλος η τράπεζα θα μου πληρώσει τα €100,000. Έχοντας όμως δεχθεί τη ζημιά αυτή, η τράπεζα είτε θα κηρύξει πτώχευση οπότε και θα κρατικοποιηθεί, οδηγώντας σε περικοπές προσωπικού, μειώσεις υποκαταστημάτων και μηδενισμού των μετοχών της, είτε θα ζητήσει να σωθεί από το κράτος (α λα AIG). Εκεί έρχεται να βοηθήσει το νέο δάνειο της συμφωνίας της 27ης Οκτωβρίου, ώστε να μη χρεωκοπήσουν οι τράπεζες ενώ με ευνοϊκότερα επιτόκια έναντι των παλαιότερων δανείων, η Ελλάδα να καταφέρει να μειώσει το έλλειμμα της χρόνο με το χρόνο. Στην ουσία το κούρεμα απαλείφει μέρος παλιών δανείων με μεγάλα επιτόκια και το νέο δάνειο θα είναι θεωρητικά ευκολότερο να αποπληρωθεί. Ωστόσο όπως και στην περίπτωση του μνημονίου, το δάνειο αυτό έχει ως εγγύηση ακίνητη περιουσία της Ελλάδας σε αντίθεση με τα παλαιότερα δάνεια.
Επανερχόμενοι στα CDS, το κούρεμα ομολόγων αποτελεί πιστωτικό γεγονός για τους οίκους αξιολόγησης όπως οι Moody’s και Fitch κι έτσι θα περίμενε κανείς πως όσοι είχαν ποντάρει στα CDS και στη χρεωκοπία της Ελλάδας να πληρωθούν το στοίχημά τους. Ίσως για αυτό και η συμφωνία έγινε δεκτή ως μια μεγάλη επιτυχία. Στην πορεία όμως και μερικές μέρες αργότερα, το ISDA αποφάνθηκε πως το 50% κούρεμα της συμφωνίας δεν αποτελεί πιστωτικό γεγονός και τα CDS παραμένουν ως έχουν. Ξαφνικά όσοι είχαν αγοράσει CDS διαπίστωναν πως το κούρεμα δε σήμαινε χρεωκοπία. Ο λόγος που δεν έγινε δεκτό το κούρεμα ως πιστωτικό γεγονός είναι ότι το κούρεμα χαρακτηρίζεται ως εθελοντικό. Με άλλα λόγια εγώ που έχω ομόλογα €100,000 δεν αποδέχομαι το κούρεμα, ή μια Ελληνική τράπεζα δε συμφωνεί κι απέχει από το κούρεμα. Άλλωστε τη στιγμή που τα χρήματά μου είναι εγγυημένα, γιατί να αποδεχθώ το κούρεμα; Με βάση αυτό το επιχείρημα το πολυσυζητημένο κούρεμα στο οποίο συμφώνησαν οι τραπεζίτες και η Ευρώπη πριν μια βδομάδα δεν αποτελεί μορφή χρεωκοπίας. Όχι μόνο αυτό, αλλά η συμφωνία και το κούρεμα απομακρύνει την πιθανή χρεωκοπία της Ελλάδας κι έτσι όσοι έχουν CDS βρίσκονται σε κίνδυνο πλέον. Απόδειξη αυτών ήταν η πτώση των CDS την Παρασκευή και στην αρχή της εβδομάδας. Αρκεί ακόμα και μια ματιά στο γράφημα του EUR/USD για να καταλάβει κανείς ποιες αποφάσεις βοηθούν το Ευρώ και ποιες όχι.
Κι ερχόμαστε στο δημοψήφισμα που προτάθηκε από τον Γ. Παπανδρέου. Εάν γινόταν, κατά πάσα πιθανότητα ο Ελληνικός λαός θα ψήφιζε «όχι» σε οποιαδήποτε ερώτηση κυρίως λόγω της κατάστασης της χώρας. Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα η συμφωνία να μην ισχύσει κι έτσι η χρεωκοπία να πλησιάσει περισσότερο. Απόδειξη για το γεγονός αυτό για ακόμα μια φορά ήταν η μεγάλη άνοδος των CDS την Τρίτη και την Τετάρτη που ανακοίνωσε την πρόθεσή του αυτή ο πρωθυπουργός. Ο αναβρασμός αυτός έφερε τους Ευρωπαίους αντιμέτωπους με μια χαώδης κατάσταση στην πολιτική κατάσταση της χώρας. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως από τα 380δις τους Ελληνικού χρέους, τα 180δις τα έχουν φορτωθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κράτη-μέλη της Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Σε περίπτωση χρεωκοπίας αυτά τα χρήματα χάνονται. Γίνεται κατανοητό πως η Ευρώπη δε επιθυμεί τη χρεωκοπία της Ελλάδας. Προσωπικό συμφέρον για τη χρεωκοπία έχουν μόνο όσοι έχουν CDS στα χέρια τους.
Αυτοί οι επενδυτές των CDS λοιπόν έχουν στην πραγματικότητα στοιχηματίσει στη χρεωκοπία της Ελλάδας. Δεν επιθυμούν κουρέματα χρέους και ομολόγων παρά μόνο εφόσον αυτά σηματοδοτούν πιστωτικό γεγονός. Με μια συγκυβέρνηση εθνικής σωτηρίας ή όπως αλλιώς λέγεται, το τιμόνι χάνεται εν μέρει από τον έλεγχό τους, ενώ με εκλογές τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο αφού μια νέα κυβέρνηση είναι πιθανόν να συστρατευθεί με την Ευρώπη πλήρως και να εφαρμόσει όλες τις συμφωνίες, απομακρύνοντας την πιθανότητα χρεωκοπίας, τουλάχιστον για αρκετό καιρό. Roubini, George Soros κι άλλοι επενδυτές που πολύ πιθανόν να έχουν στα χέρια τους ελληνικά CDS είτε σχολίασαν θετικά την έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ, είτε επιτέθηκαν στην Ε.Ε. και αμφισβήτησαν την νέα συμφωνία. Τουλάχιστον αυτό αφήνουν να υπονοηθεί από τα σχόλια και τις επενδυτικές τους κινήσεις.
Τα λεφτά είναι για άλλη μια φορά πολλά και είναι ο κύριος λόγος που βλέπουμε όλες αυτές τις πολιτικές εξελίξεις. Είναι ένας έμμεσος οικονομικός πόλεμος μεταξύ Ευρώπης και ξένων επενδυτών, μεταξύ Ευρώπης κι Αμερικής (δημοσιεύματα του Αμερικανικού τύπου υποστήριξαν τον Παπανδρέου στο δημοψήφισμα ενώ έκαναν λόγο και για έναν «ιδιοφυή πολιτικό»), μεταξύ κατόχων Ελληνικού χρέους και CDS, μεταξύ επενδυτών που έχουν ποντάρει στη σωτηρία της Ελλάδας και επενδυτών που στοιχημάτισαν στη χρεωκοπία της Ελλάδας. Και είναι κάτι παραπάνω από εμφανές ποιος είναι με ποιον.
